بررسی پیشنهاد به کارگیری پالایشگاه مینی تاپینگ در محدوده کوه موند
میدان‌های مشخص شده با رنگ قرمز، در نقشه‌ی فوق، حاوی نفت سنگین هستند.
كك سوزني از دو منشاء پتروليوم كك (كك نفتي) و كك قطران زغال‌سنگ توليد مي‌شود. كك نفتي يا Petroleum Coke يك محصول فرعي حاصل از پالايش نفت خام است كه عمدتا از كربن تشكيل شده است و داراي مقداري گوگرد و فلزات سنگين مانند نيكل و واناديوم است.
درسال 1935 توليد كك از پتروليوم كك به روش كك سازي تاخيري از نفت خام جايگزين توليد كك از زغال‌سنگ شد. در ایران نیز، زغال‌سنگ از نظر ذخایر در کشور و نیز مشکلات زیست محیطی که دارد، قابل اتکا برای تولید کک نیست.
قیر مورد نیاز کک سازی از نفت خام از طریق میدان‌های حاوی نفت سنگین، قابل تامین است.
خانم سارا ترکمنی در سال ۸۷ با پشتیبانی شرکت مهندسی و توسعه نفت توانسته است نیمی از گوگرد موجود در مخازن سروش و کوه موند (که در نقشه نیز با رنگ قرمز مشخص شده‌اند) را با میکرو اورگانیست‌ها کاهش دهد. در نتیجه این دو میدان به لحاظ نوع گوگرد موجود مورد توجه بیشتری هستند. در مورد درصد دقیق گوگردهای موجود در این میدان‌ها اطلاع دقیقی در اختیار نیست (اما می‌توان از گروه مطالعاتی طرح اکتشاف نفت سنگین کشور این اطلاعات را به دست آورد). در حال حاضر در کوه موند بیش از ۹ چاه نفت اکتشافی وجود دارد که اولین آن در سال ۱۳۶۳ اغاز شده و همچنان ادامه دارد. باید این چاه‌ها به تفکیک آنالیز شوند که طبیعتا این امر نیاز به صرف وقت و انرژی جداگانه‌ای دارد.
این چاه‌ها هر کدام ظرفیتی در حدود ۳۰ تا ۶۰ هزار بشکه در سال را دارند که قابل انطباق با پالایشگاه‌های مینی ریفاینری است. البته راه حل دیگری با عنوان پالایشگاه تاپینگ هم وجود دارد. که پیشنهاد ما می‌تواند ترکیب این دو باشد؛ یعنی پالایشگاه مینی تاپینگ که برای توضیح آن لازم است به تعریف هر کدام بپردازیم.
پالایشگاه‌های تاپینگ
یک راه تولید قیر، با هزینه‌ی کم، استفاده از پالایشگاه‌های تاپینگ است. این پالایشگاه‌ها یک مدل خصوصی و ساده شده پالایشگاهی است که به طور ساده از مخازن، جداکننده‌ها و تجهیزات اولیه تشکیل شده و خوراک آن نفت سنگین و محصول آن می‌تواند مشتقات نفتی و یا حتی نفت خام سبک باشد.
اولین مورد آن در ایران توسط شرکت توسعه انرژی پاسارگاد در قشم با نام پارس بهین پالایش نفت قشم راه‌اندازی شده است که قرار بود امسال به بهره برداری برسد. محصول این پالایشگاه‌ها نفت سبک و قیر است. در حقیقت این پالایشگاه‌ها ارزش افزوده نفت را بالا می‌برند. این پالایشگاه سالانه ۵ میلیون بشکه نفت سبک تولید می‌کند که صادر می‌شود و می‌تواند حدود یک میلیون تن قیر تولید کند. حجم سرمایه‌گذاری بر روی این پالایشگاه‌ها %۱۰ حجم سرمایه روی پالایشگاه‌های معمولی است. و محصول آن برای کار کک‌سازی بسیار مناسب است (نیازمند بررسی دقیق). به نظر می‌رسد این راه حل یک راه حل ایده‌آل اما با سرمایه‌گذاری بالاتر نسبت به پالایشگاه‌های مینی ریفاینری است. ظرفیت استاندارد پالایشگاه‌های تاپینگ ۳۰ تا ۶۰ هزار بشکه در روز است.
پالایشگاه‌های مینی ریفاینری
پالایشگاه‌های مینی ریفاینری نسبت به پالایشگاه‌های تاپینگ قدیمی‌تر هستند. ظرفیت آن ها ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ بشکه در روز است. این پالایشگاه‌ها دو مدل ثابت و قابل جابجایی تقسیم می‌شوند که مدل ثابت آن محصولات قابل عرضه استاندارد هستند و مدل متحرک آن محصولاتی عرضه می‌کند که نیاز است برای استاندارد سازی به پالایشگاه‌های معمولی بروند تا فراوری‌های بیشتر روی آن صورت گیرد. مزیت پالایشگاه‌های مینی ریفاینری متحرک این است که می‌توان آن را از یک چاه به چاه دیگر منتقل کرد. با توجه به ظرفیت چاه‌های موند می‌توان با ظرفیت ۱۰۰ بشکه در روز در همین شرایط نسبت به استفاده از چاه اقدام کرد که دولت هم از آن استقبال می‌کند و پیش از این یک شرکت اوکراینی نسبت به سرمایه‌گذاری اقدام کرده بود که به علت مسائل سیاسی لغو شد.
راه حل پیشنهادی یک پالایشگاه مینی تاپینگ ثابت در محدوده کوه موند است به این صورت که نفت خام سنگین کوه موند را بعد از گوگرد زدایی میکرو اورگانیک که نیازمند حدود ۱۰۰۰ بشکه مخزن خواهد بود به دو بخش قیر و نفت سبک تقسیم کند. نفت سبک به پالایشگاه‌ها فروخته شود و قیر وارد واحد کک سازی تاخیری شود. سپس میعانات مجددا به نفت سبک اضافه شود. برای بررسی دقیق‌تر این پیشنهاد لازم است موارد زیر بررسی شود؛
- بررسی مشخصات نفت سنگین موجود در چاه‌های کوه موند
- بررسی کک ناشی از نفت سنگین موجود
- شرکت ارائه کننده خدمات مهندسی برای پالایشگاه مینی تاپینگ
- بررسی شرایط سرمایه‌گذاری در منطقه و موافقت‌های محلی لازم
- بررسی اقتصادی طرح
منابع: